زمانی که اقتصاد کشوری دچار مشکلات جدی می‌شود، اقتصاددانان تمام فاکتورها و عوامل مهمی که می‌تواند در آن بحران دخیل باشد را بررسی می‌کنند. یکی از این عوامل مهم، بحران ارزی است؛ دلیل اینکه بحران ارزی بطور منفی اقتصاد کشورها را تحت تاثیر قرار می‌دهد این است که بی‌ثباتی نرخ ارز کشور مربوطه را افزایش می‌دهد. در این مقاله قرار است با مفهوم بحران ارزی و تاثیرات آن روی بازار ارز دیجیتال و فارکس آشنا شویم.
در تولید این مقاله از تجربه و نظر متخصصین و تریدرهای کوینوورس و مراجع معتبری مانند investopedia (لینک), sciencedirect (لینک) و corporatefinanceinstitute (لینک) استفاده شده است.
بحران ارزی چیست؟
مردم جهان در تاریخ معاصر خودمان، بحرانهای ارزی متفاوتی را به چشم خود دیده و لمس کرده اند. منظور از بحران ارزی، کاهش ناگهانی و شدید ارزش پول یک کشور است که باعث بوجود آمدن بازاری بی‌ثبات و فروریختن باورهای مردم آن کشور نسبت به اقتصاد و وضعیت معیشتی می‌شود.
پس به زبانی ساده‌تر، بحران ارزی یعنی اینکه ارزش پول یک کشور کاهش شدیدی را تجربه کند. در حقیقت، بحران ارزی توسط رخنه کردن و ایجاد بی‌ثباتی درون نرخ ارز کشور مربوطه، تاثیرات منفی روی اقتصاد کشور و جامعه مصرفی می‌گذارد. وقتی بحران ارزی رخ می‌دهد، مردم دیگر نمی‌توانند با آن میزان پولی که قبلا خرید می‌کردند، امور روزمره زندگی خود را بگذرانند و کیک اقتصادی کشور کوچک و کوچک تر می شود!
البته بحران ارزی به غیر از ایجاد مشکل روی خریدهای داخلی، روی نرخ تبدیل ارز داخلی به ارز یک کشور دیگر هم تاثیر منفی می‌گذارد. به عنوان مثال، اگر شما قبلا با 4.000 تومان 1 دلار امریکا را می‌خریدید، حال باید 60.000 تومان پرداخت کنید تا به شما 1 دلار امریکا بدهند!
بد نیست بدانید بحرانهای ارزی گاهی قابل پیش‌بینی هستند و گاهی هم اصلا قابل پیش‌بینی نیستند. مثلا در زمان‌های که بحران ارزی قابل پیش‌بینی است، این مساله مهم توسط بانک مرکزی، مقامات دولتی، سرمایه‌گذاران و یا ترکیبی از افراد و گروه‌های مختلف به مردم جامعه هشدار داده می‌شود.
اما با تمام این اوصاف، نتیجه بحرانهای ارزی همیشه یکسان است؛ اغلب اوقات این چشم‌انداز منفی باعث آسیب اقتصادی گسترده و از دست دادن سرمایه مردم جامعه می‌شود.
چرا بحران ارزی بوجود می‌آید؟
یادتان باشد که دلیل بوجودآمدن بحران ارزی نمی‌تواند فقط ناشی از یک فاکتور باشد و عوامل متعددی باعث ایجاد بحران ارزی در یک کشور می‌شود که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
- سیاست‌های بانک مرکزی که باعث کاهش رشد اقتصادی شده است
- ضعف ساختار بانکی
- تحریم‌های بین‌المللی و جهانی
- اتکای بیش از حد کشور به یک منبع درآمد (مثل نفت)
- اغتشاشات سیاسی (مثل ترور مقامات بلندپایه کشور)
- شرایط بد اقتصادی مانند تورم و کسری بودجه بالا
بحران ارزی با ابرتورم چه تفاوتی دارد؟
بحران ارزی و ابر تورم از یکسری جهات با همدیگر شباهت دارند و براساس یکسری فاکتور دیگر با هم متفاوت هستند. به عنوان مثال، از آنجا که ابرتورم و بحران ارزی هردو قدرت خرید مردم را کاهش می‌دهند به هم مرتبط هستند.
بطور کلی به افزایش تدریجی قیمت کالاها و خدمات تورم، به افزایش 5 درصدی قیمت‌ها در ماه تورم بالا و به افزایش بالای 50 درصد کالاها و خدمات در ماه، ابرتورم گفته می‌شود.
در نظر داشته باشید در تمامی موارد بالا قدرت خرید مردم در جامعه درست مثل بحران ارزی کاهش پیدا می‌کند. هم در دوره ابرتورم و هم در زمان بحران ارزی مردم نسبت به پول خانگی و کشور خود بی‌اعتماد می‌شوند.
به عنوان مثال، اگر قبل از بوجودآمدن ابرتورم یا بحران ارزی مردم می‌توانستند با صد هزار تومان 2 کیلو موز بخرند اکنون فقط می‌توانند 1 کیلو موز بخرند.
پس در هردو این وضعیت‌های بحرانی، ارزش پول کشور افت می‌کند.
کاهش اعتماد به پول داخلی مردم را تشویق می‌کند تا به سمت ارزهای با ثبات‌تر مانند دلار امریکا روی آورند. همین تقاضای بالا برای دلار امریکا باعث می‌شود ارزش پول داخلی به شدت کاهش یابد و کشور با بحران شدید ارزی روبرو شود.
بحران های ارزی در دنیا
مشاهده مثال‌های زنده از نحوه وقوع بحرانهای ارزی در زندگی واقعی می‌تواند درک ما را از این مفهوم تقویت کند. در ادامه به ذکر چند مثال، بحران ارزی را بیشتر خواهیم شناخت.
بحران ارزی ترکیه سال 2018
اگر خاطرتان باشد در سال 2018، لیر ترکیه در برابر دلار آمریکا نزدیک به 45 درصد کاهش یافت. بین سالهای 2010 تا 2018، ترکیه میانگین رشد تولید ناخالص داخلی حدود 6.5 درصد را تجربه کرد.
طی این مدت، شرکت‌ها و بانک‌های ترکیه مبالغ زیادی از سرمایه‌گذاران بین‌المللی وام گرفتند. از آنجا که بیشتر این پول‌ها به دلار امریکا بود در نتیجه سرنوشت اقتصاد ترکیه به دلار امریکا و سیاست‌های پولی این کشور گره خورد.
در نیمه اول سال 2018 که فدرال رزرو امریکا نرخ‌های بهره را افزایش داد بحران ارزی ترکیه هم آغاز شد. در واقع تغییر سیاست‌های پولی امریکا کل بدهی شرکت‌ها و بانک‌های ترکیه را افزایش داد.
در این بین، سرمایه‌گذاران خارجی نیز به توانایی رئیس جمهور ترکیه؛ رجب طیب اردوغان، برای احیای وضعیت اقتصادی بی‌اعتماد شدند.
در نتیجه، ترکیب این عوامل منجر به کاهش شدید تقاضا برای لیر ترکیه در بازار ارز شد و همین فاکتور مهم باعث بوجودآمدن یک اختلاف فاحش بین نرخ برابری دلار با لیر ترکیه شد و یک بحران ارزی بزرگ در این کشور رقم خرد.
مطالعه مقاله عرضه پول چیست؟ را به شما پیشنهاد می کنیم.
بحران ارزی ایران در سال 1401
کشور ما ایران نیز، بحرانهای ارزی زیادی را طی سالهای گذشته تجربه کرده است که در ادامه به آنها می‌پردازیم. اولین بحران ارزی در سالهای ۶۸ و ۶۹ بود که تقاضای ارز به‌شدت افزایش یافت. بعد از جنگ، کارخانجات تولید را مجددا شروع کردند، سرمایه‌گذاری‌ها از سر گرفته شد و تقاضا برای کالاهای سرمایه‌ای، تجهیزات و مواد اولیه خارجی و نیز کالاهای مصرفی با جهش روبرو شد.
در نتیجه قیمت ارز طی فقط دو سال حدود ۴۷درصد افزایش یافت و از زیر ۱۰۰تومان به حدود ۱۴۰تومان رسید. جهش دوم طی سالهای ۷۳ و ۷۴ رخ داد و قیمت ارز حدودا ۱۲۳درصد افزایش یافت. علت اصلی این جهش، وجود مشکلات در تجارت و سیاست خارجی ایران بود.
جهش سوم طی سالهای ۷۷ و ۷۸ رخ داد که قیمت ارز طی این سال‌ها حدود ۸۰درصد افزایش یافت. ریشه این مشکل هم رشد نقدینگی و سرکوب نرخ ارز توسط دولت وقت بود.
جهش چهارم، در طول سالهای ۹۰ و ۹۱ بود که طی این سال‌ها قیمت ارز با بیش از ۱۴۵درصد افزایش مواجه شد. جهش پنجم، در سال ۹۷ اتفاق افتاد؛ ریشه اصلی این جهش باز هم تثبیت نرخ ارز در عین رشد نقدینگی در سالهای ۹۲ تا ۹۶ بود که به سبب شرایط مناسب بین‌المللی کشور امکانش پدید آمده بود.
جهش ششم در سال ۹۹ رخ داد؛ در این سال با رشد شدید نقدینگی و تورم فزاینده در سالهای ۹۸ و ۹۹ که بالاترین تورم دو ساله در اقتصاد ایران است، نرخ واقعی دلار تقریبا ۵۰ درصد افزایش یافت.
داستان تکراری بازار ارز ایران برای هفتمین بار در پاییز و زمستان ۱۴۰۱ تکرار شد و پس از ثبات نسبی بازار ارز در دو سال منتهی به مهرماه ۱۴۰۱ و سیاست اشتباه برای تثبیت نرخ ارز با استفاده از نرخ ۲۸۵۰۰ تومانی که موج تقاضا را برای ثبت سفارش به همراه داشت سبب جهش دوباره نرخ شد. در طول این زمان دلار طی ۸ ماه از ابتدای مرداد با رشد ۶۲درصدی در انتهای بهمن به ۴۷هزار تومان رسید.
تاثیر بحران ارزی در بازار فارکس و ارز دیجیتال
از آنجا که در بازار فارکس صحبت از جفت ارز و نه فقط یک ارز می‌شود، در نتیجه با بوجودآمدن بحرانهای ارزی پول رایج کشورهای درگیر در این بحران دچار مشکل و آسیب جدی می‌شود.
اولین مشکلی که در زمان بحرانهای ارزی گریبان کشورهای درگیر را می‌گیرد، افزایش نوسانات قیمتی است. این مساله به قدری زیاد می‌شود که بازار ارز داخلی دچار ناپایداری و بی‌ثباتی می‌شود.
مشکل جدی بعدی که در زمان بحران ارزی رخ می‌دهد، کاهش قدرت خرید مردم جامعه است. این مساله باعث می‌شود سفره مردم کوچکتر شده و ارزش پول ملی روز به روز کاهش پیدا کند.
اگر به دنبال این هستید که در زمان بحران های ارزی کشورها روند قیمت در بازار فارکس را تحلیل و پیش بینی کنید، پیشنهاد می کنیم حتما مقاله آموزش تحلیل تکنیکال را مطالعه بفرمایید.
نتیجه گیری
همینطور که طی خواندن این مقاله متوجه شدید بحرانهای ارزی می‌توانند به اشکال مختلف رخ دهند اما عمدتاً زمانی شکل می‌گیرند که احساسات و انتظارات سرمایه‌گذاران با چشم‌انداز اقتصادی کشور مطابقت نداشته باشد. اگر شاهد کاهش شدید ارزش پول ملی کشور خود هستید یعنی شما درست وسط یک بحران ارزی قرار گرفته‌اید و در این حالت باید با دیدی باز و نگاهی عمیق به معامله بپردازید؛ پس یادگیری را در اولویت خود قرار دهید و از آموزش های تخصصی کوینوورس استفاده کنید.
