نرخ بهره چیست؟ تاثیر نرخ بهره در بازارهای مالی

همه ما احتمالا تا به حال در مورد نرخ بهره و تاثیر آن بر اقتصاد شنیده‌ایم، اما ممکن است دقیقا ندانیم که نرخ بهره چیست و چگونه بر اقتصاد و بازارهای مالی تاثیر می‌گذارد. به طور ساده، نرخ بهره به معنای هزینه‌ای است که فرد یا نهادی برای استفاده از پول دیگری می‌پردازد. به عنوان مثال، زمانی که فردی وامی با نرخ بهره مشخص دریافت می‌کند، در واقع بهره‌ای را که برای استفاده از آن پول می‌پردازد، پرداخت کرده است. نرخ بهره‌ای که اغلب از طریق رسانه‌ها درباره کاهش یا افزایش آن می‌شونیم، در حقیقت هزینه‌ای است که بانک‌ها برای قرض گرفتن پول از بانک مرکزی پرداخت می‌کنند.

نرخ بهره چیست؟

برای توضیح ساده‌ اینکه نرخ بهره چیست باید بگوییم که نرخ بهره در واقع مقدار سودی است که فرد در ازای پس‌انداز پول خود کسب می‌کند یا مبلغی است که برای قرض گرفتن پول باید بپردازد. بنابراین، اگر نرخ بهره در کشوری برابر با 10% باشد، شخصی که وام می‌گیرد، باید علاوه بر بازپرداخت اصل پول، 10% از آن مبلغ را نیز به عنوان بهره بپردازد. در مقابل، فردی که پول خود را برای یک سال در بانک پس‌انداز می‌کند، پس از یک سال می‌تواند علاوه بر اصل سرمایه‌اش،10% سود نیز دریافت کند.

اگر مدتی است که در بازار فارکس فعالیت می‌کنید، احتمالا به ارتباط قوی بین نرخ بهره کشورها و نوسانات این بازار پی برده‌اید. ارزش ارز هر کشور به دلایل مختلفی دچار تغییر می‌شود، اما یکی از اصلی‌ترین عوامل موثر، نرخ بهره فدرال رزرو است. وقتی معامله‌گران از نرخ بهره صحبت می‌کنند، معمولا منظورشان نرخ بهره‌ آمریکا است که توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود. این نرخ برای معامله‌گران در بازار فارکس اهمیت زیادی دارد، زیرا تغییرات در نرخ بهره معمولا تاثیر مستقیمی بر ارزش ارز دارد.

به عبارتی، هنگامی که نرخ بهره تغییر می‌کند، ارز مربوطه نیز به تبع آن دچار نوسان می‌شود. بانک‌های مرکزی دارای ابزارهای مختلفی در حوزه سیاست‌های پولی هستند که از طریق آن‌ها می‌توانند بر نرخ بهره تاثیر بگذارند و در نهایت بازارهای مالی به ویژه بازار فارکس، را تحت تاثیر قرار دهند.

انواع نرخ بهره

انواع مختلفی از نرخ بهره وجود دارد. در همین راستا، در ادامه این بخش به بررسی انواع نرخ بهره می‌پردازیم تا شما بتوانید تصمیمات بهتری برای مدیریت مالی خود اتخاذ کنید.

نرخ بهره اسمی

نرخ بهره اسمی همان نرخی است که به صورت واضح در قراردادهای وام یا سپرده ذکر می‌شود. این نرخ مشخص می‌کند که وام‌گیرنده برای هر واحد پولی که قرض می‌گیرد چه مقدار باید به عنوان سود به وام‌دهنده پرداخت کند، یا سپرده‌گذار در ازای هر واحد پولی که در بانک سپرده‌گذاری می‌کند چه مقدار سود دریافت خواهد کرد.

نرخ بهره واقعی

نرخ بهره واقعی به نرخ بهره اسمی گفته می‌شود که با توجه به نرخ تورم تعدیل شده است. به عبارت دیگر، نرخ بهره واقعی میزان تغییر در قدرت خرید پول شما را پس از لحاظ کردن اثرات تورم نشان می‌دهد؛ یعنی اینکه پس از کسر تورم، پول شما چه مقدار افزایش یا کاهش پیدا کرده است.

نرخ بهره فدرال رزرو

نرخ بهره فدرال توسط بانک مرکزی ایالات متحده، معروف به فدرال رزرو، تعیین می‌شود. این نرخ تاثیر مستقیمی بر نرخ‌های بهره مربوط به وام‌ها و سپرده‌های دیگر در سراسر اقتصاد دارد.

نرخ بهره اوراق قرضه

نرخ بهره اوراق قرضه میزان سودی است که دولت‌ها یا شرکت‌ها برای جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران از طریق فروش اوراق قرضه پرداخت می‌کنند. این نرخ تحت تاثیر عواملی مانند شرایط اقتصادی، نرخ تورم و اعتبار مالی وام‌گیرنده قرار دارد.

نرخ بهره بین‌بانکی

نرخ بهره بین‌بانکی نرخی است که بانک‌ها برای وام‌های کوتاه‌مدت به همدیگر پرداخت می‌کنند. این نرخ به عنوان شاخصی کلیدی برای سنجش وضعیت نقدینگی در سیستم بانکی محسوب می‌شود.

نرخ بهره موثر چیست؟

نرخ بهره موثر (Effective Interest Rate) که به آن نرخ بهره واقعی سالانه نیز گفته می‌شود، نشان‌دهنده نرخ بهره واقعی یک سرمایه‌گذاری یا قرض است که اثر مرکب شدن را در نظر می‌گیرد. این نرخ بهره با توجه به تعداد دوره‌های مرکب شدن افزایش می‌یابد؛ به طوری که با افزایش تعداد این دوره‌ها، نرخ بهره موثر نیز افزایش پیدا می‌کند.

محاسبه انواع نرخ بهره

اما روش محاسبه نرخ بهره چیست؟ نرخ بهره را می‌توان به روش‌های مختلف محاسبه کرد که بستگی به نوع بهره و شرایط خاص دارد:

• نرخ بهره ساده

نرخ بهره ساده به روش مستقیم و با استفاده از ضرب مبلغ اصلی، نرخ بهره و مدت زمان استفاده از پول محاسبه می‌شود. فرمول آن به صورت زیر است:

بهره ساده= مبلغ اولیه پول*نرخ بهره* زمان

• نرخ بهره مرکب

نرخ بهره مرکب بر اساس مبلغ اولیه و سود انباشته شده از دوره‌های قبلی محاسبه می‌شود. فرمول محاسبه آن به شکل زیر است:

در این فرمول،  p  مبلغ اولیه و n  تعداد دوره‌های مرکب شدن است.

هدف از ایجاد نرخ بهره منفی چیست؟

نرخ بهره منفی به نرخی اطلاق می‌شود که کمتر از 0% است و به معنای آن است که در صورت سپرده‌گذاری پول در بانک، فرد به جای دریافت سود، باید هزینه‌ای پرداخت کند. این نوع نرخ بهره به عنوان یکی از ابزارهای نامتعارف سیاست پولی در شرایط اقتصادی خاص، به ویژه در دوران کاهش شدید تورم (Deflation)، به کار می‌رود. در چنین وضعیتی، افرادی که قصد وام گرفتن دارند نیز ممکن است به ازای دریافت وام، بهره اعتباری دریافت کنند، به این معنا که بانک به آن‌ها پول اضافه می‌کند به جای اینکه از آن‌ها بهره بگیرد.

اهمیت نرخ بهره در اقتصاد

نرخ بهره فدرال رزرو به عنوان یکی از عوامل کلیدی و تاثیرگذار بر تورم شناخته می‌شود. بانک‌های مرکزی از تغییر و مدیریت نرخ بهره برای کنترل تورم استفاده می‌کنند. با تغییر نرخ بهره، بانک مرکزی قادر است بر میزان پول در گردش در اقتصاد تاثیر بگذارد و بدین ترتیب تورم را تحت کنترل قرار دهد. افزایش نرخ بهره به معنای کاهش عرضه پول و گران‌تر شدن دسترسی به آن است.

در اقتصاد مدرن امروزی، نرخ بهره به عنوان یکی از مهم‌ترین قیمت‌ها در اقتصاد به شمار می‌آید، زیرا تاثیرات گسترده‌ای بر کل اقتصاد دارد و جهت‌گیری‌های اقتصادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به عنوان مثال، تغییرات کوچک در نرخ بهره فدرال رزرو در آمریکا، مانند کاهش یا افزایش ۰.۲۵ درصدی، می‌تواند به طور قابل توجهی بر بازارهای مالی، نرخ‌های ارز، بازار سهام و بازارهای کالایی نظیر قیمت طلا تاثیر بگذارد. بنابراین، نرخ بهره نه تنها به عنوان یک ابزار کلیدی در حکمرانی پولی دولت‌ها محسوب می‌شود، بلکه نقش عمده‌ای در هدایت و تنظیم اقتصاد ایفا می‌کند.

هدف از کاهش و افزایش نرخ بهره چیست؟

در اکثر کشورها، بانک‌های مرکزی مسئول تعیین نرخ بهره هستند. اما دقیقا هدف از کاهش و افزایش نرخ بهره چیست؟ تغییرات در نرخ بهره به منظور رسیدن به اهداف اقتصادی مختلف به کار می‌رود.

هدف از کاهش نرخ بهره

کاهش نرخ بهره می‌تواند به افزایش تمایل مردم برای گرفتن وام و افزایش نقدینگی در اقتصاد منجر شود که در نهایت به رونق اقتصادی کمک می‌کند. با کاهش نرخ بهره، وام‌ها ارزان‌تر می‌شوند و مردم بیشتر تمایل به قرض گرفتن و هزینه کردن دارند، که به نوبه خود موجب افزایش تقاضا و رشد اقتصادی می‌شود.

هدف از افزایش نرخ بهره

افزایش نرخ بهره، به کاهش تمایل مردم برای دریافت وام و کاهش حجم پول در گردش کمک می‌کند. این اقدام به کنترل تورم و کاهش فشارهای قیمتی در اقتصاد منجر می‌شود. با افزایش نرخ بهره، هزینه وام‌ها بالا می‌رود و مردم ترجیح می‌دهند پول خود را در بانک‌ها سپرده‌گذاری کنند تا از سود بیشتری بهره‌مند شوند.

رابطه نرخ بهره بانکی و بازار سرمایه

فرض کنید شما به عنوان یک سرمایه‌گذار در بریتانیا، تصمیم گرفته‌اید که مقدار زیادی از سرمایه خود را در یک دارایی بدون ریسک مانند اوراق قرضه دولتی سرمایه‌گذاری کنید. اگر نرخ بهره فدرال رزرو در حال افزایش است، شما ممکن است تصمیم بگیرید که دلار خریداری کنید تا در اوراق قرضه دولتی آمریکا سرمایه‌گذاری کنید.

بسیاری از معامله‌گران و سرمایه‌گذاران تمایل دارند تا به کشورهایی با نرخ بهره بالاتر سرمایه‌گذاری کنند، زیرا این کشورها بازدهی بیشتری ارائه می‌دهند. این تصمیمات به نوبه خود باعث افزایش تقاضا برای ارز آن کشور می‌شود. به عبارتی، با افزایش نرخ بهره آمریکا، تقاضا برای دلار افزایش یافته و ارزش دلار نیز بالا می‌رود. در نتیجه، تغییرات در نرخ بهره به طور مستقیم بر ارزش ارزها تاثیر می‌گذارد. معامله‌گران باید بتوانند تغییرات انتظارات نرخ بهره را پیش‌بینی کنند، زیرا این تغییرات می‌تواند تاثیر زیادی بر حرکت ارزها در بازار فارکس داشته باشد.

جمع بندی

در این مقاله، به بررسی این موضوع پرداختیم که نرخ بهره چیست و تاثیر آن بر بر بازارهای مالی و به ویژه بازار فارکس چگونه است. به یاد داشته باشید که نرخ بهره که به عنوان هزینه یا بازدهی مربوط به استفاده از پول تعریف می‌شود، نقش اساسی در اقتصاد دارد و می‌تواند به طور مستقیم بر ارزش ارزها و سایر بازارهای مالی تاثیر بگذارد. معامله‌گران و سرمایه‌گذاران باید تغییرات انتظارات نرخ بهره را به دقت زیر نظر داشته باشند تا بتوانند تصمیمات آگاهانه‌تری در بازارهای مالی اتخاذ کنند.